Κείμενα Ιστορίας: Θεόδωρος Κολοκοτρώνης 7 Νοεμβρίου 1838

Θεόδωρος Κολοκοτρώνης  7 Νοεμβρίου 1838 (68 χρόνων) στην Πνύκα

Όταν αποφασίσαμεν να κάμωμεν την επανάσταση, δεν εσυλλογιστήκαμε τότε ούτε πόσοι είμαστε, ούτε πως δεν έχομεν άρματα, ούτε ότι οι Τούρκοι εβαστούσαν τα κάστρα και τας πόλεις, ούτε κανένας μας είπε, πού πάτε εδώ να πολεμήσετε με σιτοκάραβα βατσέλα; Αλλά ως μία βροχή έπεσεν σ’ όλους η επιθυμία της ελευθερίας μας και όλοι, και οι κληρικοί και οι προεστοί και οι καπεταναίοι και οι πεπαιδευμένοι και οι έμποροι, μικροί και μεγάλοι, όλοι συμφωνήσαμεν σ’ αυτό το σκοπό και κάναμεν την επανάσταση.

Στον πρώτο χρόνον είχαμεν μεγάλη ομόνοιαν και όλοι τρέχαμε σύμφωνοι. Ο ένας πήγαινε στον πόλεμο, ο αδελφός του έφερνε ξύλα, η γυναίκα του εζύμωνε, το παιδί του εκουβαλούσε ψωμί και μπαρουτόβολα στο στρατόπεδο κι αν αυτή ομόνοια βαστούσε ακόμη δυο χρόνους, ηθέλαμεν κυριεύσει και την Θεσσαλίαν και την Μακεδονίαν και ίσως φτάναμε κι ως την Κωνσταντινούπολη. Τόσο τρομάξαμε τους Τούρκους, οπού άκουαν Έλληνα και φεύγαν χίλια μίλια μακριά. Εκατόν Έλληνες έβαζαν πέντε χιλιάδες εμπρός κι ένα καράβι μια αρμάδα. Αλλά δεν εβάσταξε. Ήρθαν μερικοί και θέλησαν να γενούν μπαρμπέρηδες στου κασίδη το κεφάλι. Μας πονούσε το μπαρμπέρισμά τους μα τι να κάνουμε; Είχαμε κι αυτουνών ανάγκη.
Από τότε άρχισε η διχόνοια και χάθηκε η πρώτη προθυμία κι ομόνοια. Κι όταν έλεγες του Κώστα να δώσει χρήματα διά τας ανάγκας του έθνους, ή να πάει στον πόλεμο, τούτος πρόβαλλε το Γιάννη. Και μ’ αυτό τον τρόπο κανείς δεν ήθελε να συντράμει, μήτε να πολεμήσει. Και τούτο έγινε επειδή δεν είχαμε έναν αρχηγό και μια κεφαλή, μα ένας έμπαινε πρόεδρος έξι μήνες, σηκωνόταν ο άλλος και τον έριχνε και καθόταν αυτός άλλους τόσους. Κι έτσι ο ένας ήθελε τούτο κι ο άλλος τούτο. Ίσως όλοι θέλαμε το καλό, πλην καθένας κατά τη γνώμη του. Όταν προστάζουνε πολλοί, ποτέ το σπίτι δεν κτίζεται ούτε τελειώνει. Ο ένας λέει ότι η πόρτα πρέπει να βλέπει στο ανατολικό μέρος, ο άλλος στο αντικρυνό κι ο άλλος στο βοριά, σαν να ήταν το σπίτι στον αραμπά και να γυρίζει καθώς λέγει ο καθένας. Με τούτον τον τρόπο δεν κτίζεται ποτέ το σπίτι, αλλά πρέπει να είναι αρχιτέκτονας, οπού να προστάζει πώς θα γίνει. Παρομοίως κι εμείς χρειαζόμαστε έναν αρχηγό κι έναν αρχιτέκτονα, όστις να προστάζει κι οι άλλοι να υπακούνε και ν’ ακολουθάνε. Αλλά επειδή είμαστε σε τέτοια κατάσταση, εξαιτίας της διχόνοιάς μας, έπεσε η Τουρκιά πάνω μας και κοντέψαμε να χαθούμε και στους στερνούς επτά χρόνους δεν κατορθώσαμε μεγάλα πράγματα.

Πρέπει να φυλάξετε την πίστη σας και να τη στεριώσετε, γιατί σαν πιάσαμε τ’ άρματα, είπαμε πρώτα υπέρ πίστεως κι ύστερα υπέρ πατρίδος. Όλα τα έθνη του κόσμου έχουν και φυλάνε μια θρησκεία. Να μην έχετε πολυτέλεια, να μην πηγαίνετε στους καφενέδες και στα μπιλιάρδα. Να δοθήτε στις σπουδές σας και καλύτερα να κοπιάσετε λίγο, δυο και τρεις χρόνους και να ζήσετε λεύτεροι στο υπόλοιπο της ζωής σας, παρά να περάσετε τέσσερις-πέντε χρόνους τη νεότητά σας και να μείνετε αγράμματοι, να σκλαβωθείτε στα γεράματά σας. Ν’ ακούτε τις συμβουλές των δασκάλων και γεροντοτέρων και κατά την παροιμία “μύρια ήξευρε και χίλια μάθαινε”.

Η προκοπή σας και η μάθησή σας να μη γενεί σκεπάρνι μόνο για το άτομό σας, μα να κοιτάζει το καλό της κοινότητας, γιατί μέσα στο καλό αυτό βρίσκεται και το δικό σας. Εγώ, παιδιά μου, κατά κακή μου τύχη, εξαιτίας των περιστάσεων, έμεινα αγράμματος και διά τούτο σας ζητώ συγχώρεση γιατί δεν μιλάω καθώς οι δάσκαλοί σας. Σας είπα όσα ο ίδιος είδα, άκουσα και γνώρισα για να ωφεληθήτε απ’ τα περασμένα κι απ’ τα κακά αποτελέσματα της διχόνοιας, που να την αποστρέφεστε και να έχετε ομόνοια. Εμάς μη μας τηράτε πια. Το έργο μας κι ο καιρός μας πέρασε κι οι μέρες της γενιάς που σας άνοιξε το δρόμο, θέλουν σε λίγο περάσει. Τη μέρα της ζωής μας θέλει διαδεχθεί η νύκτα του θανάτου μας, καθώς την ημέρα των Αγίων Ασωμάτων θέλει διαδεχθεί η νύκτα και η αυριανή ημέρα. Σε σας μένει να ισάσετε και να στολίσετε τον τόπο που μεις λευτερώσαμε...».