Τρίτη 26 Μαρτίου 2019
Παρασκευή 15 Μαρτίου 2019
Κυρα - Σαρακοστή
Τι σημαίνει Καθαρά Δευτέρα; Και τι Σαρακοστή;
Έχοντας ήδη αναφερθεί στην ετυμολογία της λέξης “Απόκριες” (από + κρέας), μπορούμε να κατανοήσουμε ευκολότερα και τι σηματοδοτεί η Καθαρά Δευτέρα, την έναρξη δηλαδή της νηστείας μέχρι το Πάσχα.
Και τι είναι νηστεία;
Η λέξη νηστεία είναι σύνθετη και προέρχεται από το αρνητικό μόριο νη και το ρήμα εσθίω, που σημαίνει τρώγω. Σταδιακά, με την αύξηση της χρονικής διάρκειας και την προοδευτική διαμόρφωση του θεσμού της νηστείας, νηστεία δεν σήμαινε μόνο την πλήρη αποχή από στερεές ή υγρές τροφές, αλλά και την μερική αποχή, την αποχή δηλαδή από ορισμένες τροφές. Έτσι έχουμε την διάκριση σε νηστήσιμες και αρτυμένες ή αρτύσιμεςτροφές.
Για να κατανοήσουμε καλύτερα τη διάκριση αυτή, πρέπει να διακρίνουμε πρώτα τις τροφές σε κατηγορίες, σε αυτές που προέρχονται από ζώα (με εξαίρεση τα ασπόνδυλα) όπως το κρέας, το γάλα, τα αυγά, το τυρί κτλ. και τις υπόλοιπες (φρούτα, λαχανικά, όσπρια, δημητριακά…). Για να γίνει πιο σαφής η ταξινόμηση των τροφών σε νηστίσιμες κι αρτύσιμες μπορούμε να φτιάξουμε έναν πίνακα αναφοράς, όπως ο παρακάτω:
Και τα παιδάκια πρέπει να νηστεύουν;
Καλό είναι να διευκρινίσουμε στα παιδιά ότι επειδή βρίσκονται σε φάση ανάπτυξης, δεν πρέπει να στερηθούν καμία κατηγορία τροφίμων. Μπορούν βέβαια να στερηθούν το κρέας κάποιες συγκεκριμένες μέρες (Καθαρά Δευτέρα, Μεγάλη Παρασκευή κτλ.) αλλά το πιο σημαντικό είναι να κατανοήσουν ότι νηστεία δε σημαίνει μόνο απόχη από συγκεκριμένα φαγητά αλλά κυρίως αποχή από κακές συνήθειες στις οποίες είμαστε επιρρεπείς…. Συνεπώς, αυτό που μπορούν να κάνουν κατά τη διάρκεια της Σαρακοστής είναι να αποφύγουν κάθε αρνητική συμπεριφορά (να χτυπάνε, να λένε ψέματα κτλ.)
Το έθιμο της κυρά Σαρακοστής
Η ετυμολογία της λέξης Σαρακοστής σχετίζεται με τη διάρκεια της νηστείας από την Καθαρά Δευτέρα μέχρι το Πάσχα (40 μέρες), κι ένας εύκολος τρόπος για να την υπολογίζουμε είναι ένα είδος ημερολογίου που έφτιαχναν οι γιαγιάδες μας. Πρόκειται για τη γνωστή μας κυρά Σαρακοστή
Πρόκειται για ένα ιδιόμορφο ημερολόγιο με το οποίο μετρούσαν τις εβδομάδες της νηστείας (Σαρακοστής).
Η κυρά Σαρακοστή στις περισσότερες περιοχές ήταν μια χάρτινη ζωγραφιά. Απεικόνιζε μια γυναίκα με σταυρωμένα χέρια, λόγω προσευχής, σαν καλόγρια, χωρίς στόμα, λόγω νηστείας, και με εφτά πόδια που αναπαριστούσαν τις επτά εβδομάδες της Μεγάλης Σαρακοστής. Κάθε Σάββατο έκοβαν ένα πόδι και έτσι ήξεραν πόσες βδομάδες νηστείας απέμεναν μέχρι το Πάσχα. Το Μεγάλο Σάββατο, έκοβαν και το τελευταίο πόδι. Αυτό το κομμάτι χαρτί το δίπλωναν καλά και το έκρυβαν σε ένα ξερό σύκο. Τοποθετούσαν το σύκο αυτό μαζί με άλλα, και σε όποιον το έβρισκε θεωρούνταν ότι του έφερνε γούρι.
Σε άλλα μέρη της Ελλάδας η Κυρά Σαρακοστή δεν ήταν φτιαγμένη από χαρτί, αλλά από ζυμάρι. Το ζυμάρι φτιαχνόταν με αλεύρι, αλάτι και νερό. Η διαδικασία ήταν κι εδώ η ίδια όπως και με την χάρτινη. Μια παραλλαγή του εθίμου της Κυράς Σαρακοστής είναι φτιαγμένη από πανί και γεμισμένη με πούπουλα.
Τρίτη 12 Μαρτίου 2019
Ακάθιστος ύμνος
Ακάθιστος ύμνος ονομάζεται ένας ύμνος («Κοντάκιο») της Ορθόδοξης Εκκλησίας προς τιμήν της Θεοτόκου. Ο ύμνος αυτός ψάλλεται στους ναούς τις πέντε πρώτες Παρασκευές της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, τις πρώτες τέσσερις Παρασκευές τμηματικά και την πέμπτη ολόκληρος. Αποτελείται από ένα προοίμιο και 24 οίκους (στροφές) σε ελληνική αλφαβητική ακροστιχίδα, από το Α ως το Ω. Δηλαδή, κάθε «οίκος» ξεκινά με το αντίστοιχο κατά σειρά ελληνικό γράμμα.
Ο Ακάθιστος ύμνος θεωρείται ως ένα αριστούργημα της βυζαντινής υμνογραφίας.
Ιστορία
Η επικρατέστερη εκδοχή μας λέει ότι το έτος 626 μ.Χ. , και ενώ ο Αυτοκράτορας Ηράκλειος ηγούνταν εκστρατείας του βυζαντινού στρατού κατά των Περσών, η Κωνσταντινούπολη πολιορκήθηκε αιφνιδίως από τους Αβάρους. Γνωρίζοντας ότι ο στρατός έλειπε, οι Άβαροι απέρριψαν κάθε πρόταση εκεχειρίας και την 6η Αυγούστου κατέλαβαν την Παναγία των Βλαχερνών. Σε συνεργασία με τους Πέρσες, τη νύχτα της 7ης προς 8η Αυγούστου, ετοιμάζονταν για την τελική επίθεση, ενώ ο Πατριάρχης Σέργιος περιέτρεχε τα τείχη της Πόλης με την εικόνα της Παναγίας της Βλαχερνίτισσας και ενεθάρρυνε το λαό στην αντίσταση. Τη νύχτα εκείνη, φοβερός ανεμοστρόβιλος, που αποδόθηκε σε θεϊκή βοήθεια, δημιούργησε τρικυμία και κατέστρεψε τον εχθρικό στόλο, ενώ αντεπίθεση των αμυνομένων προξένησε τεράστιες απώλειες στους Αβάρους και τους Πέρσες, οι οποίοι αναγκάστηκαν να λύσουν την πολιορκία και να αποχωρήσουν άπρακτοι.
Την 8η Αυγούστου, η Πόλη είχε σωθεί από τη μεγαλύτερη ως τότε απειλή της ιστορίας της. Ο λαός, για να πανηγυρίσει τη σωτηρία του, συγκεντρώθηκε στο Ναό της Παναγίας των Βλαχερνών και έψαλαν όρθιοι τον από τότε λεγόμενο «Ακάθιστο Ύμνο», αποδίδοντας τα «νικητήρια» και την ευγνωμοσύνη τους στην Παναγία.
Συνθέτης Η σύνθεση του Κοντακίου του Ακάθιστου Ύμνου παραμένει μέχρι και σήμερα ένα από τα δυσκολότερα φιλολογικά προβλήματα, καθώς οι μελετητές όχι μόνο δεν έχουν ακόμη καταλήξει στο ποιος, πότε και γιατί συνέθεσε τον ύμνο αυτό, αλλά οι γνώμες τους εμφανίζουν και μεγάλες αποκλίσεις. Το περιεχόμενό του πάντως απηχεί τις δογματικές θέσεις της Γ' Οικουμενικής Συνόδου, επομένως είναι σίγουρο ότι ο ύμνος δεν συνετέθη νωρίτερα από το 431 μ.Χ. Η παράδοση όμως αποδίδει τον Ακάθιστο ύμνο στον μεγάλο βυζαντινό υμνογράφο του έκτου αιώνα, Ρωμανό τον Μελωδό. Την άποψη αυτή υποστηρίζουν πολλοί ερευνητές. Άλλοι πιθανοί υμνογράφοι είναι ο Κοσμάς ο Μελωδός ή και ο ίδιος ο Πατριάρχης Σέργιος και άλλοι. Βέβαιο είναι πάντως ότι οι ειρμοί του Κανόνα του Ακάθιστου ύμνου είναι έργο του Ιωάννου Δαμασκηνού, ενώ τα τροπάρια του Ιωσήφ Ξένου του Υμνογράφου. Δομή Ο Ακάθιστος Ύμνος αποτελείται από 24 «οίκους» (στροφές), οι οποίοι είναι δύο ειδών. Οι περιττοί οίκοι (Α-Γ-Ε...), που είναι εκτενέστεροι, αποτελούνται από δεκαοκτώ στίχους. Οι πέντε πρώτοι στίχοι περιλαμβάνουν τη διήγηση, οι δώδεκα επόμενοι αποτελούν τους χαιρετισμούς, οι οποίοι απευθύνονται προς την Θεοτόκο και ο δέκατος όγδοος είναι το εφύμνιο «χαίρε νύμφη Ανύμφευτε». Οι άρτιοι οίκοι (Β-Δ-Ζ...), που είναι συντομότεροι, αποτελούνται μόνο από πέντε στίχους διήγησης και το εφύμνιο «Αλληλούια». Γενικό θέμα του ύμνου είναι ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου. Οι πρώτοι δώδεκα οίκοι του (Α-Μ) αποτελούν το ιστορικό μέρος. Εκεί εξιστορούνται τα γεγονότα από τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου μέχρι την Υπαπαντή, ακολουθώντας τη διήγηση του Ευαγγελιστή Λουκά. Αναφέρεται ο Ευαγγελισμός (Α, Β, Γ, Δ), η επίσκεψη της εγκύου Παρθένου στην Ελισάβετ (Ε), οι αμφιβολίες του Ιωσήφ (Ζ), η προσκύνηση των ποιμένων (Η) και των Μάγων (Θ, Ι, Κ), η Υπαπαντή (Μ) και η φυγή στην Αίγυπτο (Λ). Οι τελευταίοι δώδεκα (Ν-Ω) αποτελούν το θεολογικό ή δογματικό μέρος, στο οποίο ο μελωδός αναλύει τις βαθύτερες θεολογικές και δογματικές προεκτάσεις της Ενανθρώπισης του Κυρίου. Μέσα στον Ακάθιστο Ύμνο ακούγονται συνολικά 144 «Χαῖρε»! Την 1η Παρασκευή της Σαρακοστής ξεκινούν οι Χαιρετισμοί, μια από τις πιο αγαπητές και όμορφες ακολουθίες της εκκλησίας. Χαρακτηρίζουν την περίοδο της Σαρακοστής, που διανύουμε, και θεωρούνται από τους πιστούς τόσο σημαντικοί που η έκτη κατά σειρά Παρασκευή της νηστείας -αυτή πριν από το Σάββατο του Λαζάρου- ονομάζεται «κουφή Παρασκευή» ακριβώς γιατί δεν ακούγονται χαιρετισμοί προς την Παναγία.
Η Παναγία του Ακαθίστου ύμνου.
Από τίς πολυτιμότερες εικόνες της Παναγίας είναι και ή των «Χαιρετισμών» ή του «Ακάθιστου» πού βρίσκεται στην Ιερά Μονή Διονυσίου του Αγίου Όρους. Από τίς πιο παλαιές χρονολογικά, στο δε Αγιον Όρος είναι ή πιο παλιά. Παρασκευή 22 Φεβρουαρίου 2019
Παρασκευή 4 Ιανουαρίου 2019
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)